Van piek naar puzzel: zo verander je krapte in kansen op de Nederlandse arbeidsmarkt

UWV-arbeidsmarktadviseur Frank Verduijn duidt de nationale arbeidsmarkt anno 2025: “Historisch krap, maar onder de oppervlakte is er van alles gaande”

Van piek­krapte in 2022 tot structurele tekorten in bepaalde beroepsgroepen: de Nederlandse arbeidsmarkt is verschoven van ‘alle hens aan dek’ naar een complex schaak­spel in 2025. Vacature­aantallen lopen geleidelijk terug, maar in zorg, techniek, ICT en onderwijs blijft de nood structureel hoog. Hoe komt dat? En wat kunnen werkgevers én werkzoekenden nú doen? We spreken Frank Verduijn, arbeidsmarkt­adviseur bij UWV, en blikken vooruit met de nieuwste Arbeidsmarkt­prognose 2025-2027.

“De arbeidsmarkt is historisch krap; met een ongekende hoeveelheid werkenden en een lage werkloosheid,” opent Frank Verduijn, arbeidsmarkt­adviseur bij UWV, het gesprek over de huidige staat van de arbeidsmarkt. “Maar onder de oppervlak is er van alles gaande. Voor werkgevers is de krapte niet zo handig, voor werkzoekenden is het fijn.” Naast de krapte op de arbeidsmarkt is er ook vaker sprake van een mismatch op de arbeidsmarkt. Zo zijn er soms niet genoeg mensen beschikbaar in bepaalde beroepsgroepen of sluiten hun vaardigheden niet (meer) aan op de nodige eisen.

Frank kan het weten: al ruim elf jaar werkt hij voor UWV, waarvan de laatste zeven op de afdeling Arbeidsmarktinformatie en -advies. Zijn rol is zeer divers, waardoor geen enkele dag hetzelfde is. Hij vertaalt onder meer onderzoeken, CBS-data en UWV-bestanden naar begrijpelijke inzichten voor scholen, bedrijven en branche­verenigingen en zorgt dat onderzoeksresultaten bij de juiste partijen landen. “Mijn rol is wel echt een kennisfunctie. Ik lees, analyseer en presenteer onderzoeken, leid ook onderzoeken en doe ook een stuk woordvoering. Geen enkele dag is hetzelfde.”

Krapte op de arbeidsmarkt: structureel of conjunctureel?
In begin 2022 was er sprake van hoogconjunctuur op de arbeidsmarkt. “Er was een inhaal­vraag na corona: mensen gingen massaal uit eten, op vakantie, kochten spullen. De economie kon dat niet bijhouden”, legt Frank uit. Werkgevers moesten in korte tijd véél extra personeel vinden, maar konden die niet zo snel vinden.

Inmiddels koelt de economie wat af, maar in vier richtingen blijft het tekort structureel:

• Zorg – dubbele vergrijzingsdruk: meer zorgvraag, meer pensioneringen.
• Onderwijs – vooral een allocatie­probleem: leraren zijn beschikbaar, maar niet daar waar de tekorten het grootst zijn.
• ICT – kwalificaties verouderen razendsnel; diploma ≠ direct inzetbaar.
• Bouw & Techniek – enorme woningbouw- en energietransitie­opgaven, plus vergrijzing in het vak.

“Zeker in de bouw is de vacaturegraad het hoogst; order­portefeuilles zitten ramvol”, aldus Frank. Hij ziet dat dat te maken heeft met de grote maatschappelijke vraagstukken en opdrachten die bij de bouw liggen, zoals de energietransitie en de woningnood.

Ervaren arbeidsmarktkrapte
Wat hem in de onderzoeken van UWV vooral opvalt? “Werkgevers in openbaar bestuur, bouw én onderwijs geven zelf het vaakst aan dat ze de pijn - die arbeidsmarktkrapte - voelen,” vult Frank aan. “Het openbaar bestuur kent een hoge uitstroom; ze hebben daar moeite met mensen vasthouden. Als je iedere keer opnieuw moet werven, raak je kennis en mensen kwijt en begin je steeds opnieuw. Dan gaat dat ‘pijn’ doen.”

Waar overschotten ontstaan?
Tegelijk zijn er beroepen waarin de vraag juist terugloopt. Frank noemt de ‘usual suspects’:

• Administratieve banen op MBO-2-niveau (facturatie, postkamer, data-invoer);
• Tekst-, vertaal- en vormgevingsberoepen waar AI nu al routinetaken overneemt;
• Populaire ‘droomberoepen’ als fotograaf, lifecoach of dierenverzorger – er is simpelweg te veel aanbod.

Recent faillissementen in de non-food­detailhandel verminderen bovendien de kansen voor winkel­personeel. “Wie in zo’n hoek zit, moet breder durven kijken,” adviseert Frank. “Veel skills zijn overdraagbaar naar andere beroepen, zoals medewerker klantcontact, verkoopmedewerker food of medewerker bediening horeca.”

Flexwerk drijft de mismatch op
Een andere invloed op de mismatch op de arbeidsmarkt is flexibel werk. Denk aan zzp’ers, platformwerk en tijdelijke contracten. “In de afgelopen tien tot twintig jaar zie je het aantal zelfstandigen toenemen.” Volgens hem neemt hierdoor de ‘mismatch’ op de arbeidsmarkt toe. Dat heeft meerdere oorzaken, naast de flexibilisering van de arbeidsmarkt.

“Werknemers in loondienst, dus met vaste contracten, hebben meer toegang tot scholing en ontwikkeling, omdat werkgevers liever investeren in mensen die langer blijven. Als het langetermijnperspectief onzeker is, zoals bij tijdelijke of flexibele contracten, neemt die bereidheid af, en dus krijgen flexkrachten sneller te maken met kennis- en informatieveroudering. Kennis wordt ‘outdated’ en certificaten of kwalificaties verlopen.” Het probleem van kennisveroudering speelt volgens Frank vooral in de ICT.

“Door niet in flexkrachten te investeren, veroudert kennis sneller en groeit de mismatch; een boemerang die bij de volgende wervingsronde terugkomt. Ik snap de reflex om vooral te investeren in mensen met een vast contract, maar als iedereen dat doet, komt de volgende tijdelijke kracht ook zonder benodigde scholing of actuele kennis. Dat is een arbeidsmarktvraagstuk waar niemand zich verantwoordelijk voor voelt.”

Mismatch drijft arbeidsmarktkrapte kunstmatig op
De voorspelling van Frank is dat als die mismatch groeit of niet wordt opgelost, dat de arbeidsmarktkrapte kunstmatig in stand houdt. Die krapte gaat door een aantal structurele, demografische factoren waarschijnlijk toenemen. Dan hebben we iedereen nodig die we kunnen gebruiken. Nu gaan mensen buiten de boot vallen. Dat is zonde voor werkzoekenden die genoeg te bieden hebben en voor werkgevers die met werk blijven zitten.”

De effecten van deze mismatch voelen we volgens Frank als samenleving nu al. “Voor ons als samenleving betekent dat hogere wachtlijsten - door bijvoorbeeld tekorten in de zorg -, minder politie, vaker uitval van treinen. Je ziet dat het meest in publieke diensten. Als we die mismatch verkleinen, zou er meer economische groei zijn; iets waar iedereen van profiteert.”

Dubbeleffecten door vergrijzing
Naar welke demografische factoren Frank eerder verwijst? Het gaat om ontgroening én vergrijzing. “We krijgen een dubbel­effect,” legt hij uit. “Enerzijds vergrijzing: grote groepen 60-plussers stromen de komende jaren uit naar pensioen; anderzijds ontgroening: er komen minder jongeren de arbeidsmarkt op.

In de zorgsector zie je een ander dubbeleffect terug. “Door vergrijzing neemt de vraag aan zorg toe, terwijl aan de andere kant ook de uitstroom van personeel door pensionering toeneemt. Dus er zijn minder werknemers voor meer zorg”, aldus Frank.

Wat kun je nú doen als werkgever?

• Schrap de perfecte kandidaat. Verlaag functie-eisen, kijk naar potentieel en leid intern op.
• Verbeter behoud vóór werving. Uitstroom kost kennis én tijd.
• Boor onbenut talent aan. “Mensen met een arbeids­beperking, statushouders, 55-plussers... je mist goud als je die groepen negeert.”
• Investeer ook in flexkrachten. Anders vis je straks uit een steeds leger vijvertje.

Wat kun je nú doen als werkzoekende?

• Volg de tekorten. Zorg, ICT, techniek en onderwijs bieden structureel kansen – zie ook UWV’s lijst ‘Kansrijke beroepen 2025’ (o.a. kapper, tandtechnicus, telefoon­reparateur).
• Update je skills. Kijk welke certificaten in jouw vakgebied verouderen en volg micro-learning of korte HBO-modules.
• Durf zij-instroom aan te gaan. Bouw- en installatiesectoren hebben excellent betaalde leer-werk­trajecten.
• Benut de overschot-signalering. Kom je uit administratief werk? Ga richting klant­service, planning of basis-ICT.

De krappe arbeidsmarkt vraagt om intensieve samenwerking. Daarom slaan Uw Stad Werkt en WerkgeversServicepunt (WSP) Midden-Holland sinds september 2024 de handen ineen om de arbeidsmarkt in Midden-Holland een flinke boost te geven.